نگار، یک بیمار مبتلا به ایدز است اما هیچ گناهی مرتکب نشده، او از مادری متولد شده که در سن ?? سالگی با یک معتاد ازدواج کرده بود.پدر نگار به دلیل استفاده از سرنگ مشترک برای تزریق وریدی موادمخدر به ویروس کشنده «HIV» مبتلا شد و به دلیل نداشتن صداقت در زندگی مشترک این بیماری را به همسر و در نهایت به تنها دختر معصومش انتقال داد.
نگار برخلاف پدرش صداقت را محور همه کارهایش قرار داده است. او در دبیرستان دوره پیش دانشگاهی و همزمان کلاسهای آمادگی کنکور را سپری می کند اما به این دلیل که همه چیز را درباره بیماری ایدز و پدر و مادرش به بچه ها گفته از سوی آنان طرد شده و جای او آخر کلاس در یک نیمکت یک نفره است و هیچ یک از هم کلاسیها با او مراوده و بده بستان ندارند. آنها می ترسند از طریق دست دادن و رد و بدل کردن کتاب و جزوه به ایدز مبتلا شوند.
کارشناسان و صاحب نظران حوزه سلامت براساس تحقیقات مستند و علمی ثابت کرده اند که بیماری ایدز فقط از راه آمیزش جنسی، انتقال خون آلوده و استفاده از وسایل تزریق یا جراحی مشترک و... به دیگران منتقل می شود و بوسیدن، دست دادن و حتی تماس با بزاق دهان بیماران «HIV» مثبت دلیلی برای انتقال بیماری نیست.واقعیت این است که برای آگاهی بخشیدن به عامه مردم در فرآیند مبارزه با ایدز و کنترل آسیبهای مرتبط با این پدیده در کشور ما زیرساختهای فرهنگی - اجتماعی مهیا نیست و پرداختن به موضوع ایدز در رسانه های گروهی به یک «تابو» تبدیل شده است.
از سوی دیگر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هرازچندگاه طرحها و برنامه هایی را برای مبارزه با ایدز مطرح می کند که به اعتقاد استادان و متخصصان علم پزشکی، این فعالیتها هرگز نمی تواند به رفع مشکلات عدیده بیماران در مقابله با ویروس «HIV» بینجامد.
طی مصاحبه ای با دکتر سیدرضا فرید حسینی، مدیر گروه ایمونولوژی و آلرژی و عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کارشناس نظام سلامت انجام داده ایم که با توجه به اهمیت موضوع در بحث اطلاع رسانی، برای کاهش آسیبهای اجتماعی در جامعه تقدیم خوانندگان می شود.
? آقای دکتر فرید حسینی! وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آخرین اطلاع رسانی انجام شده آمار مبتلایان به ایدز را کمتر از ?? هزار نفر اعلام کرد در صورتی که آمارهای غیردولتی حدود ? هزار نفر را اعلام می کنند. جنابعالی به عنوان پژوهشگر حوزه ایمونولوژی و ایدز در این باره چه نظری دارید؟
? وزارت بهداشت همیشه آمار خودش را می دهد شاید هم مستند باشد اما با نگاه به سایت «unHiv» در اینترنت در می یابیم ?? هزار نفر در کشور ما به ایدز مبتلا شده اند که ?? درصد این افراد زن و بقیه مرد هستند.
? گروههای سنی بیماران مبتلا به ایدز در جامعه ما چگونه است و آیا در این زمینه تحقیقات خاصی از سوی مراکز پژوهشی و تحقیقاتی برای کاهش آسیبهای جامعه هدف انجام شده است؟
? بیشتر آمار مبتلایان به ایدز در گروه سنی ?? تا ?? سالگی در میان اعضای جامعه هدف اتفاق افتاده که با توجه به ویژگی جوانی گروه، این افراد به حمایتهای بیشتری نیاز دارند و پژوهشهای خوبی هم در بحث کنترل و پیشگیری با حمایتهای دانشگاههای علوم پزشکی در نظام سلامت در حال انجام است.
? یکی از مشکلات ما در حوزه نظام سلامت وبحث اطلاع رسانی برای کاهش آسیبهای ناشی از گسترش ویروس ایدز، کم توجهی و یا به نوعی غفلت دستگاه های متولی مبارزه با ایدز بویژه در جامعه دانشگاهی است، آیا این موضوع را قبول دارید؟
? من هیچ وقت ندیدم که حمایتی از سوی وزارت بهداشت بشود و کار اثر بخشی برای رفع مشکلات بیماران مبتلا به ایدز صورت گیرد و اگر هم شده من اطلاع ندارم و با توجه به اینکه همه ساله در اول دسامبر (?? آذر) به مناسبت روز جهانی ایدز مراسمی برگزار می شود و راههای مقابله با این پدیده مورد بررسی و روزآمد سازی قرار می گیرد، انتظار جامعه دانشگاه این است که این موضوع از سوی دولت و نظام سلامت با حمایت بیشتری برگزار شود اما... .
? یعنی جناب عالی به عنوان یک استاد دانشگاه علوم پزشکی و عضو کمیته کشوری مبارزه با ایدز، معتقد هستید در ایران به این روز (روز جهانی مبارزه با ایدز) توجه چندانی نمی شود؟
? در روز جهانی ایدز برای حمایت از بیماران مبتلا به ایدز مراسم و همایشهای علمی و کاربردی خاصی برگزار می شود، اما متأسفانه در ایران سالی یک جلسه بیشتر برگزار نمی شود آن هم در روزهای نزدیک به روز جهانی ایدز که امسال هم همان جلسه را برگزار نکردند و همه این موارد نشان دهنده کم توجهی به حل مشکلات بیماران ایدزی است.
? اما در وزارت بهداشت و شبکه بهداشتی - درمانی کشور کلینیکهای تخصصی مبارزه با ایدز تشکیل شده و بیماران ایدزی و نیز افراد دارنده رفتارهای پرخطر می توانند از خدمات این مراکز بهداشتی و درمانی بهره مند شوند.
? این نوع کلینیکهای تخصصی و مراکز درمانی در واقع به بحث درمان و کمک به بیماران ایدزی برای تحمل درد ایدز می پردازند و نمی تواند رفع کننده مشکلات بیماران باشد و از پیشگیری ایدز جلوگیری کند به همین دلیل لازم است با دید وسیع تری مشکلات افراد مبتلا به ایدز مورد بررسی قرار گیرد.
? یعنی ساز و کاری را طراحی و پیاده سازی کنیم که بتواند علاوه بر روحیه دادن به بیماران ایدزی و کمک برای تحمل درد، بحث پیشگیری را هم همزمان در دستور کار قرار دهد، درست است؟
? بله، منظور من از نبود حمایت کافی همین است. اینکه از این سال تا سال بعد به برگزاری فقط یک جلسه در دانشگاه های علوم پزشکی اکتفا شود این نقص است و با توجه به اینکه بیماری ایدز یک بیماری غیرقابل درمان است باید نگاه ویژه تری برای رفع مشکلات افراد درگیر داشته باشیم. به هر حال علم پزشکی اثبات کرده که این بیماری راه درمان ندارد و همین موضوع رسالت نظام سلامت را در برخورد با بیماران جامعه هدف افزایش می دهد اما باید بدانیم این بیماری اگر قابل درمان نیست قابل پیشگیری هست و مؤلفه های زیر مجموعه پیشگیری باید در این فرآیند محور فعالیتهای نظام سلامت و مراکز پژوهشی واقع گردد.
? کشور ما دو اپیدمی و موج ابتلا به ایدز را در جامعه پشت سر گذاشته است. اولین مرحله ابتلای بیماران هموفیلی و دریافت کنندگان خون های وارداتی به ایدز و در مرحله دوم ابتلای معتادان تزریقی از طریق سرنگ آلوده و با توجه به اینکه آمارها نشان دهنده ورود به مرحله سوم یعنی ابتلا به ایدز از طریق تماس جنسی هستند، در این زمینه چه توضیحی دارید؟
? البته کشور ما هم اکنون در حال تغییر وضعیت ابتلا به ایدز از راه دریافت خون و تزریق مشترک معتادان به وضعیت جدیدی به نام تماس جنسی است و نمی توانیم این واقعیت را انکار کنیم به همین دلیل بهترین توصیه ای که می توانیم داشته باشیم این است که مردم بویژه جوانان اطلاعات خودشان را درباره این روش ابتلا افزایش داده و با بیماری ایدز مبارزه کنند.
? این اطلاعات از چه طریقی می تواند به جامعه هدف و افراد در معرض آسیب بویژه جوانان منتقل شود؟
? تهیه زیرساختها و پیش نیازهای فرهنگ فردی در حوزه آگاهی بخشی به مردم برای جلوگیری از ابتلا به ایدز کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی سلامت در کشور است و بحث اطلاع رسانی و استفاده از امکانات انتقال پیام برعهده رسانه های گروهی دولتی و غیردولتی است که متأسفانه به دلایل مختلفی نتوانسته ایم وارد این مرحله از فرآیند مبارزه با ایدز شویم.
? برخی از کارشناسان معتقدند ایدز در قرنطینه رسانه ای قرار گرفته و خودسانسوری و نیز وجود خطوط قرمز پیرامون آن این نوع اطلاع رسانی را تبدیل به تابو کرده است، به همین دلیل مردم و بویژه جوانان و نوجوانان نمی توانند به آموزشهای لازم در بحث پیشگیری و یا مبارزه با ایدز دست یابند، شما چه نظری دارید؟
? کاملاً درست است اما نباید به این موضوع بسنده کنیم به دلیل اینکه ایدز با هیچ کس تعارف و رودربایستی ندارد و بدون در زدن وارد می شود. من معتقدم گرچه کشور ما یک جامعه نظام مند در بحث خانواده دارد و اکثر قریب به اتفاق جوانان به رفتارهای پرخطر جنسی دست نمی زنند اما با توجه به اهمیت موضوع، باید برای همان اقلیت موجود که دچار تماسهای جنسی غیربهداشتی می شوند این اطلاع رسانی و آموزشها، جدی گرفته شود.
? آیا این جدی گرفتن نمی تواند به نوعی وازدگی تعبیر شود و استحکام خانواده و پایبندی افراد به اخلاق را زیر سؤال ببرد؟
? وقتی به این موضوع بیندیشیم که ایدز به هیچ وجه قابل درمان نیست و اولین اشتباه یک جوان به قیمت مرگ دردناک او تمام می شود هرگز چنین موضوعی را مطرح نمی کنیم و به جان و سلامت جوانانمان و در نهایت داشتن جامعه ای با نشاط و پویایی بیشتر بها خواهیم داد تا به موضوعهای دیگر.
? وضعیت ابتلا به ایدز در ایران و جهان چه تفاوتهایی دارد؟
? در ایران ابتلا به ایدز از طریق تماسهای جنسی در حال سیر صعودی است در صورتی که در کشورهای پیشرفته این روند به دلیل روی آوری به برنامه های پیشگیرانه، افزایش آموزشهای مقابله با آلودگی های مرتبط با ایدز و توزیع رایگان و آسان وسایل بهداشتی مرتبط با آمیزش جنسی کاهش یافته و در حال کنترل است. البته هم اکنون ?? میلیون ایدزی در جهان وجود دارد که سالانه حدود ? میلیون نفر می میرند و بیش از ? میلیون و ??? هزار نفر مبتلا به ایدز می شوند.
? این روند نزولی مبتلا شدن به ایدز چه زمانی در کشور ما عملیاتی خواهد شد؟
? بستگی به گسترش آموزشها و اثر بخشی اقدامهای پیشگیرانه دارد. بیماری ایدز در اروپا و آمریکا تا سال ???? یک سیر صعودی داشت چرا؟ به دلیل اینکه این کشورها هم مثل وضعیت امروز ایران معتقد به این بودند که نباید پدیده ایدز رسانه ای شود و فقط فعالیتها در حوزه درمان متمرکز بود و اگر هم اقدامهای پیشگیرانه بود آموزشهای علنی و شفاف وجود نداشت. از سالهای اواخر قرن بیستم سازمان جهانی بهداشت (W.H.O) و مسؤولان بهداشتی و درمانی کشورهای مذکور به فکر افتادند که با شفاف سازی آموزشها، این بیماری را کنترل کنند.
و سرانجام با قبول کردن وجود پدیده ایدز و خطر گسترش آن، با تعمیم آموزشها به همه گروههای سنی در معرض خطر توانستند با مشکل مقابله کنند و در نتیجه ما طی سه چهار سال اخیر شاهد سیر نزولی ابتلا به ایدز در جوامع اروپایی و آمریکا هستیم.
? آیا شما در این زمینه با توجه به کمبود آموزشها، نبود اطلاع رسانی شفاف و نداشتن زیرساختهای تعاملی برای ایجاد عزم ملی در جهت کاهش مشکلات مبارزه با ایدز بویژه در حوزه جوانان احساس خطر می کنید؟ (با در نظر گرفتن هشدار سازمان بهداشت جهانی مبنی بر افزایش بیماران ایدزی خاورمیانه در سال ????)
? در اینکه باید با توجه به شرایط اجتماعی - فرهنگی کشورمان برای بومی سازی آموزشهای مبارزه با ایدز تلاشهای بیشتری انجام دهیم هیچ شکی وجود ندارد اما در بحث احساس خطر باید عنوان کنم این خطر متأسفانه به دلیل تنوع قومیت در ایران و نیز افزایش سفرهای جوانان به خارج از کشور، رشد توریسم و نبود کنترلهای لازم سالهاست وجود دارد و باید در این حوزه اطلاع رسانی بیشتری صورت گرفته و عزم ملی برای رفع مشکل ایجاد شود.
? در پایان برای بیماران جدیدی که به ایدز مبتلا شده اند چه توصیه ای دارید و به نظر شما چگونه می توانیم درد و رنج این بیماران را در جامعه کاهش دهیم؟
? در صورتی که فردی برای اولین بار اطلاع از وجود ویروس HIV در بدنش یافت، نباید نگران باشد و برای آزمایشهای مولکولی باید به آزمایشگاههای مجهز مراجعه کند و در صورت ابتلای صد در صد، لازم است از تماس جنسی خودداری کرده و یا با استفاده از لوازم بهداشتی مبادرت به این عمل نماید و انتقال و اهدای خون نداشته باشد و به هنگام مراجعه به دندانپزشکی و مراکز بهداشتی و درمانی بیماری اش را پنهان نکند.
در بحث حمایتها نیز لازم است مراکز بهداشتی - درمانی مجهزتری برای این بیماران ایجاد شده و با تشکیل انجمن حمایت از بیماران ایدزی تا حد امکان از مشکلات آنان کاسته شود.